Το μοναδικό αυτό δείγμα αρχαίου επίπλου (ΜΘ 7440) βρέθηκε σε έναν κιβωτιόσχημο τάφο του ύστερου 4ου αι. π.Χ. στην περιοχή της Σταυρούπολης στη Θεσσαλονίκη.
Πρόκειται για ξύλινο κάθισμα, έναν δίφρο, επενδυμένο με ασημένια ελάσματα, από τον οποίο διασώθηκαν τμήματα μόνον της μεταλλικής του επένδυσης και τέσσερις ράβδοι, στοιχεία χάρη στα οποία κατέστη δυνατή η ανασύνθεσή του.
Συγκεκριμένα, διατηρείται η επένδυση των δυο ποδιών και τέσσερις σιδερένιες βέργες, επίσης επενδυμένες με φύλλα αργύρου, οι οποίες συνέδεαν οριζοντίως, περίπου στο μέσον, τα τέσσερα πόδια του δίφρου. Η διακόσμηση των τορευτών ποδιών με εναλλασσόμενους γεωμετρικούς όγκους, όπως ο ανεστραμμένος κόλουρος κώνος στο άνω τμήμα τους και ο πεπλατυσμένος δίσκος στο μέσον, προσδίδει στο κάθισμα μια λιτή κομψότητα.
Οι δίφροι, όπως μας πληροφορεί ο Αθήναιος, θεωρούνταν απλά καθίσματα τουλάχιστον σε σύγκριση με τους θρόνους και τους κλισμούς, οι οποίοι διέθεταν πλάτη. Σίγουρα ωστόσο υπήρχαν και πολυτελείς εκδοχές του συγκεκριμένου επίπλου. Έτσι, πέντε «αργυρόποδες δίφροι» αναφέρονται στον κατάλογο των θησαυρών του Παρθενώνα.
Στην αρχαία τέχνη μας έχουν διασωθεί διάφορες παραστάσεις σε αγγεία, επιτύμβιες στήλες ή ακόμα και στον ανάγλυφο διάκοσμο μνημείων, όπου δίφροι απεικονίζονται σε καθημερινές ή τελετουργικές σκηνές. Για παράδειγμα στη ζωφόρο του Παρθενώνα, οι Ολύμπιοι θεοί παρακολουθούν την πομπή των Παναθηναίων, καθισμένοι σε δίφρους. Πέρα από τις απεικονίσεις, σώζονται επίσης ομοιώματα δίφρων και ορισμένες σπάνιες αναπαραγωγές σε λίθο, όπως για παράδειγμα οι δυο μαρμάρινοι δίφροι που βρέθηκαν σε έναν θαλαμοειδή τάφο του τέλους του 4ου αι. π.Χ. στο Naip της Ανατολικής Θράκης ή ο κτιστός δίφρος που κοσμούσε έναν μακεδονικό τάφο του 3ου αι. π.Χ. στον Άγιο Αθανάσιο Θεσσαλονίκης. Γνωστά είναι επίσης κάποια παραδείγματα μεταλλικών πτυσσόμενων δίφρων (δίφρος οκλαδίας), οι οποίοι προέρχονται από τάφους των ρωμαϊκών χρόνων στη Θράκη και τη Βουλγαρία.
Η τοποθέτηση επίπλων ή ομοιωμάτων και αναπαραστάσεών τους σε τάφους ήταν μια πρακτική των αρχαίων που μάλλον στόχο είχε να προσφέρει στο νεκρό τις ανέσεις και τη ζεστασιά του οικιακού περιβάλλοντος. Μέσα σε αυτό το πνεύμα και οι οικείοι του νεκρού της Σταυρούπολης τοποθέτησαν στον τάφο του τον ασημένιο δίφρο. Το έπιπλο εντυπωσιάζει με την πολυτέλειά του, όπως άλλωστε και τα υπόλοιπα πολύτιμα κτερίσματα που συνόδευαν τον επιφανή νεκρό (χρυσό στεφάνι, χρυσά κοσμήματα, ασημένια σκεύη, χάλκινη πτυσσόμενη θήκη κ.ά.). Ο δίφρος της Σταυρούπολης μας προσφέρει μια μοναδική ευκαιρία να δούμε από κοντά τον «αργυρόποδα δίφρο», που περιγράφουν οι αρχαίες πηγές και επιγραφές, ένα πολύτιμο έπιπλο το οποίο θα πρέπει να κοσμούσε και τα σπίτια των εύπορων πολιτών και αξιωματούχων της Μακεδονίας.
Χρονολόγηση: 325-300 π.Χ.
Διαστάσεις: ύψος 45εκ, πλάτος 55εκ
Μπορείτε να δείτε το έκθεμα στην μόνιμη έκθεση Ο χρυσός των Μακεδόνων.
