Με αφορμή τη νέα δράση για παιδιά, με τίτλο «Κυριακάτικο Παραμύθι στο Μουσείο» που εγκαινιάστηκε τον Νοέμβριο στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, συστήνουμε ξανά στο κοινό το ταπεινό επιτύμβιο μνημείο δυο μικρών κοριτσιών και τη συγκινητική ιστορία του ταξιδιού του ως τη Θεσσαλονίκη.
Επιτύμβια στήλη από τη Συλλογή Ραιδεστού (ΜΘ 2445) με παράσταση δύο κοριτσιών προσχολικής και σχολικής ηλικίας
Το ανάγλυφο κατασκευάστηκε από ένα κομμάτι λευκού, λεπτόκοκκου μαρμάρου και σώζεται σε αρκετά καλή κατάσταση διατήρησης. Έχει μικρές διαστάσεις, με σωζόμενο ύψος 31 εκ., πλάτος 25,4 εκ. και πάχος 10 εκ. Ο δημιουργός του χρησιμοποίησε το κατώτερο, διευρυμένο τμήμα ενός κίονα, όπως δείχνουν οι ραβδώσεις που σώζονται στους κροτάφους του γλυπτού, ο οποίος ήταν προηγουμένως στήριγμα κάποιου τραπεζιού ή περιρραντηρίου. Στην μπροστινή επιφάνεια διαμορφώθηκε μία αβαθής κόγχη με πλαίσιο και τοξωτή επίστεψη, μέσα στην οποία λαξεύτηκε η παράσταση.
Στο κοίλο πεδίο της κόγχης παριστάνονται δύο όρθιες μετωπικές μορφές νεαρών κοριτσιών. Δεξιά, ως προς τον θεατή, εικονίζεται το μεγαλύτερο σε ηλικία, το οποίο στηρίζεται στο αριστερό του πόδι και έχει ελαφρώς λυγισμένο το δεξί. Φοράει ποδήρες ένδυμα με μακρύ απόπτυγμα. Κρατάει μπροστά στο στήθος με το δεξί του χέρι έναν κύλινδρο, ενώ με το κατεβασμένο αριστερό μια θήκη για κυλίνδρους (χειρόγραφα), δηλωτικά και τα δύο του πρώτου σταδίου της σχολικής ηλικίας. Το μικρότερο κορίτσι φοράει λίγο πιο κοντό χιτώνα ζωσμένο ψηλά στη μέση με φαρδιά ζώνη και κρατάει στο δεξί του χέρι ένα σφαιρικό αντικείμενο (ίσως έναν καρπό ή ένα τόπι) και στο λυγισμένο αριστερό πιθανώς ένα μικρό πουλί. Οι παιδίσκες έχουν παρόμοια χαρακτηριστικά, με στρογγυλό πρόσωπο και μεγάλα αμυγδαλωτά μάτια, ενώ η κόμμωσή τους αποδίδεται συνοπτικά. Κάτω από την παράσταση υπάρχει μονόστιχη επιγραφή ΔΗΜCACEHPA, η οποία παραδίδει τα ονόματα των νεκρών κοριτσιών, που μπορούμε να τα διαβάσουμε πιθανώς ως Δημέα και Σεήρα.
Το ανάγλυφο χρονολογείται στον 2ο – 3ο αι. μ.Χ. και ανήκει στη «Συλλογή Ραιδεστού», ένα σύνολο γλυπτών μνημείων που είχε συγκεντρώσει ο Θρακικός Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος Ραιδεστού (Θ.Φ.Σ.Ρ.) και μεταφέρθηκαν στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Θεσσαλονίκης τον Οκτώβριο του 1922. Τις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αι., ιδρύθηκαν στα εδάφη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας πολλοί σύλλογοι εκπαιδευτικού, πολιτιστικού και φιλανθρωπικού χαρακτήρα, σημαντική δραστηριότητα των οποίων αποτελούσε και η διάσωση αρχαίων μνημείων, ιδιαίτερα αυτών που έφεραν επιγραφές. Ως προέλευση του συγκεκριμένου ανάγλυφου στον κατάλογο των επιγραφών του Θ.Φ.Σ.Ρ., αναφέρεται η Κωνσταντινούπολη.
Το ανάγλυφό μας φυλάσσεται στην αποθήκη του Μουσείου. Είχε περιληφθεί στην περιοδική έκθεση «Ραιδεστός – Θεσσαλονίκη. Αρχαιότητες σ’ ένα ταξίδι προσφυγιάς», η οποία παρουσιάστηκε στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης (2016-2017) και στο Αρχαιολογικό Μουσείο Αλεξανδρούπολης (2018-2020).
Πρόσφατα, βγήκε ξανά από την αποθήκη, για τη νέα δράση του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης, με τίτλο «Κυριακάτικο Παραμύθι στο Μουσείο». Μικρά παιδιά της σημερινής Θεσσαλονίκης έμαθαν για την κοινή μοίρα κάποιων αρχαίων «παιδιών»: για το άγαλμα ενός μικρού αγοριού ρωμαϊκών χρόνων, γνωστό ως «το προσφυγάκι», που από τη Νύσσα της Μικράς Ασίας μεταφέρθηκε μετά τη Μικρασιατική καταστροφή στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας και για τα κορίτσια του αναγλύφου μας, που από τη γη της αρχαίας Θράκης, ακολουθώντας τα βήματα των Ελλήνων προσφύγων πριν από 103 χρόνια, κατέληξαν στη νέα τους πατρίδα, τη Θεσσαλονίκη!
