Ταφική στήλη με ανάγλυφη παράσταση καθιστής γυναίκας που ανταλλάσσει χειραψία με έναν  άνδρα, ο οποίος συνοδεύεται από τον υπηρέτη του και το άλογό του.

Σε δεύτερο πλάνο εικονίζεται υπηρέτρια που μεταφέρει κιβωτίδιο και κορμός δένδρου, στον οποίο τυλίγεται φίδι. Η στήλη (αρ. ευρετ. ΜΘ 10773) χρονολογείται γύρω στο 50 π.Χ. και προέρχεται από το δυτικό νεκροταφείο της αρχαίας Θεσσαλονίκης (περιοχή σημερινής Ξηροκρήνης).

Η –απαγορευμένη σήμερα λόγω πανδημίας– χειρονομία της χειραψίας (ή «δεξίωσης», όπως ήταν ο αρχαιοελληνικός όρος, λόγω της ένωσης των δεξιών χεριών) για τους αρχαίους Έλληνες και τους Ρωμαίους είχε τη σημασία του χαιρετισμού μεταξύ φίλων, του αποχαιρετισμού ή της επισφράγισης μιας σημαντικής συμφωνίας, ενώ στα έργα τέχνης αποτελεί απόδειξη μιας βαθύτερης σύνδεσης μεταξύ δύο προσώπων, συνήθως συγγενικών.

Ο νέος άνδρας που αποχαιρετά τη μητροπρεπή γυναικεία μορφή είναι προφανώς ο τιμώμενος νεκρός. Αν υπήρχε έστω και μία αμφιβολία για την ταυτότητά του, το φίδι στο δέντρο πίσω του έρχεται να την καταρρίψει, καθώς στα ταφικά ανάγλυφα απαντά πολύ συχνά και πάντα σημαδεύει με το κεφάλι του τον νεκρό, αποτελώντας ένα σύμβολο θανάτου αλλά και ελπίδας για αναγέννηση.

Στο κατώτερο τμήμα της στήλης έχει χαραχθεί δίγλωσση επιγραφή, με το ίδιο κείμενο να αναγράφεται πρώτα στα λατινικά και κατόπιν στα ελληνικά:

L(eucio) Cornelio L. l(iberto) Neoni
P(oplius) Tetrinius P. l(ibertus)  Amphio 
Λεύκιωι Κορνήλιωι Νέωνι
Πόπλιος Τερτήνιος Αμφίων

Αν και λακωνική, η επιγραφή μάς δίνει την πληροφορία ότι αυτό το επιτάφιο μνημείο το έστησε με δικά του έξοδα ο Πόπλιος Τερτήνιος Αμφίων για τον Λεύκιο Κορνήλιο Νέωνα. Δεν είναι συχνές οι δίγλωσσες επιγραφές στη Θεσσαλονίκη της πρώιμης ρωμαιοκρατίας, και αυτό το γεγονός, σε συνδυασμό με τα ρωμαϊκού τύπου ονόματα, σημαίνει ότι οι δύο άνδρες ανήκαν στην κοινότητα των Ρωμαίων της Θεσσαλονίκης. Παρόλα αυτά, δεν ήταν ελεύθεροι πολίτες με πλήρη δικαιώματα, αλλά είχαν υπάρξει δούλοι που μετέπειτα απελευθερώθηκαν από τους κυρίους τους! Η ελληνική επιγραφή παραλείπει να αναλύσει το γράμμα L (libertus, δηλαδή απελεύθερος) της λατινικής πριν από το τρίτο όνομα (επωνύμιο) και των δύο (Αμφίων, Νέων).

Ο Αμφίων φρόντισε τον φίλο του όσο καλύτερα μπορούσε και ανέθεσε σε έναν αρκετά ικανό τεχνίτη την κατασκευή αυτού του ανάγλυφου, στο οποίο ο νεκρός εικονίζεται σαν ελεύθερος πολίτης και μάλιστα ιππέας. Η ανάγλυφη στήλη πρέπει να κατασκευάστηκε στη Θεσσαλονίκη, σε μια εποχή που πολλοί Ρωμαίοι –και ακόμα περισσότεροι απελεύθεροι– προστίθενται στον πληθυσμό της πόλης.

Μπορείτε να δείτε την ταφική στήλη στη μόνιμη έκθεση Θεσσαλονίκη Μακεδονίας Μητρόπολις, αίθουσα 2.